وحدت اسلامي

جعفر نام، عضو هيئت علمي دانشگاه قم، در گفت‌وگو با ايکنا گفت: وحدت براساس مشترکات شکل مي‌گيرد و چون مشترکات حتي در ميان يک فرقه مذهبي هم به صورت مطلق وجود ندارد، مراد از وحدت، مطلق نيست.

وي با تأکيد بر اينکه بايد تکثر را بپذيريم تا به وحدت برسيم افزود: وقتي قرآن حتي اهل کتاب را به مشترکات (کلمه سواء) دعوت مي‌کند تکليف وحدت ميان شيعه و سني با اين همه مشترکات روشن است.

استاد دانشگاه قم با اشاره به آيه 48 مائده «لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهَاجًا» بيان کرد: خداوند خواسته است که امت‌هاي مختلفي وجود داشته باشند؛ اگر بر اين باور باشيم که قرار نبوده همه به يک دين و شريعت باشند، اختلافات را خواهيم پذيرفت و آن را وارد عرصه اجتماعي و تعاملات نخواهيم کرد؛ خداوند از امت‌هاي مختلف با هر شريعت و منهاجي که هستند خواسته است تا در کارهاي خير از يکديگر سبقت بگيرند؛ همان طور که فرموده است «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ.» و چون دستورات قرآن جهاني است اين دستور هم براي همه انسان‌ها است.

نام با تأکيد بر اينکه عقايد مختلف نبايد سبب خصومت شود، اظهار کرد: برخي تصور مي‌کنند که دستور قرآن مبني بر «اَشِدّاءُ عَلَي الکُفّار» يعني شديد بودن و خصومت داشتن و نزاع با هر نوع کافري است، در صورتي که مراد کافر حربي است؛ بنابراين وقتي اسلام خصومت در برابر کفاري را که کاري با مسلمين ندارند، نمي‌پسندد، ما چرا بايد بي‌جهت بخواهيم ميان فرق اسلامي تفرقه ايجاد کنيم.

شدت در برابر کافر حربي

استاد دانشگاه قم با اشاره به آيه هفتم سوره مبارکه ممتحنه «عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَکُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً» تصريح کرد: مراد از «الَّذِينَ عَادَيْتُمْ» کفاري هستند که با مسلمانان سابقه خصومت و جنگ داشتند. خداوند فرموده: اميد است که خدا ميان شما و ميان کسانى از آنان که [ايشان را] دشمن داشتيد، دوستى برقرار کند؛ يعني دشمني با کفار حربي هم الي الابد نيست و اگر آن‌ها با شما مقاتله ندارند، شما هم کاري با آنان نداشته باشيد؛ همچنين قرآن کريم فرموده است که «. وَ لَا يَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا.» يعني نبايد دشمنى گروهى شما را بر آن دارد که عدالت نکنيد، عدالت کنيد.

وي اظهار کرد: گاهي آن قدر دايره وحدت را تنگ مي‌کنيم که وحدت ميان دو نفر هم ممکن نمي‌شود و اين در حالي است که قرآن بر وحدت تأکيد زيادي دارد؛ سب و لعن‌ها به بزرگان فرقه‌هاي مذهبي با روح قرآن سازگاري ندارد و سبب تشديد خصومت ميان مسلمين مي‌شود. متأسفانه برخي افراد مشترکات فراوان شيعه و سني را ناديده گرفته و بر برخي اختلافات دامن مي‌زنند و گاهي برخي آيات را هم بر خلاف ظاهر معنا مي‌کنند تا به مقصود خود برسند.

استاد دانشگاه قم ابراز کرد: موارد اختلاف عقيده ميان شيعه و سني در رابطه افراد هر فرقه مذهبي با خداي خودشان تعريف مي‌شود و ما تنها مي‌توانيم با نشست و برخاست‌هاي علمي عقايد خود را تبيين کنيم، ولي کسي نمي‌تواند اعتقادي را بر ديگري تحميل کند؛ ممکن است پيروان يک فرقه معتقد باشند که با امامت به سعادت مي‌رسند و برخي عقيده ديگري داشته باشند؛ در اينجا بحث بر سر درست بودن و غلط بودن اعتقادات نيست بلکه قرار است مسلمين در کنار هم زندگي کنند و راه آن تأکيد بر مشترکات است.

نام با ذکر اينکه پيروان هر دين و مذهبي ممکن است به تصور خودشان در نزد خداوند حجتي داشته باشند، ادامه داد: بنابراين اختلافات مذهبي و ديني نبايد مبناي تبعيض حقوق و نزاع و درگيري ميان مردم يک کشور يا کشور‌هاي ديگر شود. البته مگر کساني که سر تخاصم داشته باشند. بايد بدانيم خداوند هر کسي را به اندازه عقل او جزا خواهد داد.

راه‌هاي وحدت عملي

وي با بيان اينکه براي رسيدن به وحدت عملي بايد پيروان اديان و مذاهب بتوانند همانند همه مردم از حقوق اجتماعي يکساني برخوردار باشند، تصريح کرد: حتي ايرادي ندارد فردي يهودي بتواند در شوراي يک شهر يا جايي که نياز به تصميم‌گيري ديني نيست، عضو شود. برخي براي دامن زدن به تفرقه ميان شيعه و سني به يکسري احاديث ضعيف و يا جعلي تمسک مي‌کنند که اين کار با قرآن سازگار نيست.

استاد دانشگاه قم در پاسخ به اين سؤال که به هر حال، يک مذهب حق است و حتي در روايات داريم که نماز فرد بدون ولايت، پذيرفته نيست، بيان کرد: عرصه اجتماعي فضاي تعيين تکليف براي حقانيت يک دين و مذهب نيست، وحدت يعني نپرداختن به اختلافات و تمسک به مشترکات؛ بنابراين اگر حتي چنين رواياتي، ضعف سندي و يا متني هم نداشته باشد باز مگر مي‌توانيم با دعوا، حقانيت يک مذهب را ثابت کنيم؟ آيا با کشاندن اين اختلافات به منابر و صحنه اجتماع چيزي اصلاح خواهد شد.

نام در پايان گفت: الان وجود کليسا در تهران پذيرفته شده است، ولي مثلاً براي ساخت مسجد براي پيروان يک مذهب ديگر مجوز داده نمي‌شود يا گاهي مي‌بينيم که يک نفر ممکن است، چون مذهب ديگري دارد نمي‌تواند در استاني مسئول شود؛ به نظر من اين موضوع کمکي به وحدت نخواهد کرد؛ لذا بايد شهروندان يک کشور همه در حقوق اجتماعي برابر باشند و براي اثبات حقانيت يا عدم حقانيت يک دين و مذهب در سطح نخبگاني و علمي اين موضوع دنبال شود.